Door: Jurenne Hooi, toezichthouder en docent crmLINK

Wat wordt er niet gezegd – en waarom maakt dát het verschil?

Toezichthouden gaat niet alleen over cijfers en strategie, maar ook over wat onderhuids speelt. Over stiltes die spreken, aannames die blijven liggen, en inzichten die verloren gaan als we het ongemakkelijke gesprek uit de weg gaan. In deze blog pleit ik voor meer reflectie, moedige voorzitters en écht complementaire teams aan tafel. Want pas als we het ongezegde durven benoemen, komt er ruimte voor vernieuwend toezicht.

Iedereen kent het dilemma

Wat zeg je wél, en wat durf je niet te zeggen? Wat laat je liever onuitgesproken terwijl het wel knaagt — omdat je de taal niet vindt, of omdat je voelt dat het ‘niet hoort’? In de boardroom is dat niet anders. Wat níét gezegd wordt, beïnvloedt echter de besluitvorming vaak minstens net zo sterk als wat wél wordt uitgesproken. Juist daarom is het essentieel dat toezichthouders de tijd nemen om te reflecteren op het ongezegde — en actief ruimte maken voor complementariteit.

De kracht van het ongemakkelijke gesprek

In mijn lessen voor crmLINK benadruk ik dat het ongemakkelijke gesprek niet vermeden, maar juist opgezocht moet worden. Pas als we het ongemak toelaten, ontstaat er ruimte voor echte meerstemmigheid. In de boardroom betekent dit: durven benoemen wat schuurt, twijfels delen, en aannames bevragen — ook als dat, zoals ik het noem, vitale spanning oplevert.

Marilieke Engbers beschrijft het treffend in Onder Commissarissen: het ongezegde is vaak de stille stoorzender in besluitvorming. Reflectie op deze onderstroom is geen luxe, maar juist een voorwaarde voor goed toezicht.

Complementariteit is meer dan diversiteit

Diversiteit is een goed begin, maar zonder complementariteit blijft het toch oppervlakkig. Complementariteit betekent dat leden van de raad verschillende perspectieven, denkstijlen en ervaringswerelden meebrengen — én dat deze verschillen ook daadwerkelijk worden benut. Zoals ik samen met Pauline Kasterman schreef in het artikel “Stevig toezicht functioneert als een regenjas” (Goed Bestuur & Toezicht 2025), wordt de kracht van het collectief pas voelbaar als verschillen daadwerkelijk mogen schuren, en dus zichtbaar worden in de dialoog en besluitvorming.

Met jarenlange ervaring als toezichthouder en in de voorzittersrol zie ik telkens opnieuw hoe belangrijk het is om een raad niet alleen samen te stellen op basis van cv’s, maar op de bereidheid om te luisteren naar wat afwijkend, lastig of ongezegd is.

Tijdens het jaarcongres 2024 van de Nederlandse Vereniging Toezicht Cultuur (NVTC) werd dit ook krachtig verwoord: variatie in professionele competenties, leeftijden, netwerken en achtergronden versterkt de kwaliteit van besluitvorming. Maar alleen als er ook ruimte is om die verschillen te laten spreken.

De voorzitter als hoeder van het ongemak

De voorzitter speelt hierin een sleutelrol. Niet als degene die alles weet, maar als degene die het niet-weten durft te faciliteren. Een voorzitter die ruimte geeft aan twijfel, het ongemakkelijke gesprek omarmt en het tempo durft te vertragen, draagt bij aan een lerende en veerkrachtige raad. Een goede voorzitter is verbinder, procesbewaker én voorbeeld. Door zelf open te zijn over onzekerheden, nodigt hij of zij anderen uit hetzelfde te doen. Zo ontstaat een cultuur waarin het ongezegde wél gezegd mag worden.

Reflectie als structureel onderdeel van toezicht

Voor toezichthouders is het van belang om structureel tijd in te ruimen voor (zelf)reflectie. Niet alleen tijdens de jaarlijkse zelfevaluatie, maar ook in de vorm van intervisie, collegiale consultatie of begeleide reflectiesessies. Deze momenten helpen om blinde vlekken te herkennen, het ongemak bespreekbaar te maken en complementariteit te versterken.

Naar een toekomstbestendige boardroom

Toezicht staat regelmatig voor grote maatschappelijke en organisatorische opgaven. Deze vraagstukken vragen om raden die deskundig, nieuwsgierig, open en complementair zijn. Die het ongemak niet uit de weg gaan, maar het gebruiken als brandstof voor betere besluiten.

Want pas als we durven zeggen wat ongezegd blijft, ontstaat er ruimte voor echte vernieuwing.

Over Jurenne Hooi

Meer zien en horen van Jurenne?

Schrijf je dan in voor onze opleiding Governance Basics!